Wortel
Synoniemen: Peen, pee, tuinwortel, zomerwortel, bospeen, waspeen, winterpeen
Wetenschappelijke naam: Daucus carota L.
Familie: Umbellifera (schermbloemigen)
Land van herkomst
Azië
Bestanddelen
Provitamine A (carotine), vitamine B1, B2 en C, flavonoïden, etherische olie.
Omschrijving
De wortel als geneeskrachtige plant? Veel mensen zullen zich afvragen waarom deze groente, die rauw of gekookt gegeten wordt, voorkomt in een serie over geneeskrachtige planten. De oranje wortel heeft echter heel wat te bieden. Bovendien zijn er ook wel eens tijden geweest waarin men raar opkeek van wortel in een pan met soep. De wortel die wij heden ten dage op tafel krijgen voorgeschoteld, is het resultaat van het langdurig kweken van de wilde wortel, die groeit op weiden en langs randen van akkers. Bij het zien van de wortel van de wilde variant is nauwelijks te geloven dat onze stevige en sappige wortel daarvan afstamt. De spoelvormige wortel van de wilde vorm is droog, houtachtig en doet alleen door de geur denken aan onze wortelgroente.De bloesem, die we bij de gekweekte vorm zelden te zien krijgen, is indrukwekkend. Als hij volgroeid is kan de tweejarige wilde wortel in zijn tweede jaar bijna een struik van een meter hoog worden. De houtige stelen worden zacht omgeven door geveerde blaadjes. Gedurende de zomer en in het najaar zijn de stelen getooid met vlakke, witte schermbloemen, die bijna zo groot zijn als een handpalm. Schermbloemen bestaan uit zeer vele kleine afzonderlijke bloempjes die allemaal in eenzelfde vlak staan. Binnen de grote familie van de schermbloemigen is de wilde wortel duidelijk herkenbaar: enkele bloempjes in het midden van het scherm hebben als enige een zwart-rode kleur. Deze bijzonderheid is bij de gewone wortel in de loop van het kweekproces verloren gegaan.
Daarvoor in de plaats is de wortel oranje-rood geworden, terwijl de wilde vorm een witte wortel heeft. Het uitgebloeide scherm trekt samen en ziet er dan uit als een nest voor de rijpende vruchten, die opvallen door de kleine stekeltjes op hun oppervlak.
Wetenswaardigheden
De (Duitse) naam 'Karotte' (wortel) is afgeleid van de weten-schappelijke naam carota. Deze Latijnse naam betekent vertaald gebrand en slaat op de purperrode kleur van de soorten zoals ze vroeger werden gekweekt. De wortel is ook historisch van belang. Als groente werd hij al verbouwd door de Germaanse volkeren en heette daar morha - wortel. Het Duitse woord 'Möhre' is daarvan afgeleid. Ook in Zwitserse paalwoningen zijn wortelzaadjes gevonden. De oude Romeinen en Grieken noemden de wortel al als geneeskrachtige plant: ze kenden de vochtafdrijvend werking, maar voor consumptie vonden ze de nog niet zo ver doorgekweekte vorm waarschijnlijk nog te houtig. Vervolgens beval Karel van het Grote het verbouwen van wortelen. Vanaf de middeleeuwen werd de wortel inderdaad op grotere schaal gecultiveerd.Door ijverig kweken zijn er tegenwoordig zo'n 500 verschillende soorten wortelen. Dat is begonnen met twee varianten: de gele en de paarse. De paarse kleur ontstaat overigens door zgn. anthocyanen: kleurstoffen waardoor de bloemen hun kleur krijgen, zoals de kleine paarse bloesems van de wilde wortel. In Engeland, waar de wortel vanwege zijn filigraine bloesem-kleed ook wel 'Queen Anne's lace' - het kantwerk van koningin Anne - genoemd wordt, wordt over de donkere bloesems verteld dat de naam zou zijn ontstaan toen koningin Anne zich bij het borduren in haar vinger had gestoken en er een druppel bloed midden op haar handwerk viel.
Pas in de 17e eeuw zou het de Nederlanders zijn gelukt de nu algemeen bekende oranje wortel te kweken die zijn kleur te danken heeft aan het hoge gehalte B-caroteen. Geroosterde en gemalen wortel kan worden gebruikt als surrogaat voor koffie. Kleingehakt en gestoofd is het groen van de wortel een smakelijke groente.
De plant op een andere manier bekeken
Een bloeiende zomerwei straalt zo in kleurenpracht dat de af-zonderlijke bloemen opgaan in het grotere geheel. Als de blik wat zwerft zijn er amper afzonderlijke soorten te onderscheiden. Toch valt de wilde wortel al snel op: niet alleen door zijn formaat, maar ook door de rechtop staande vorm waardoor de plant gracieus boven ander bloemen uitsteekt. In rust gecen-treerd lijkt de plant met zijn paarse bloesems een hemels oog te hebben geopend, als een vingerwijzing naar zijn middelpunt. Centreren is het thema van de wortel. In de uitgebloeide bloe-sem komt dit tot uitdrukking doordat deze beschermend om het middelpunt van de bloem heen gaat liggen. De wortel helpt mensen die door te veel invloeden en eisen van buitenaf niet meer in de staat zijn om hun krachten en gedachten te bundelen weer hun eigen centrum te vinden. De huid, als spiegel van de ziel, heeft daar vaak onder te lijden. Zo is eenvoudig te begrijpen waarom de wortel de natuurlijke functies van de huid ondersteunt.Bij de gekweekte wortel is de kleur van de paarse bloempjes in het midden als het ware naar onderen verschoven, naar de wortel. Daaruit blijkt dat de wortel meester is in het spel met polariteiten en dat hij de tegengestelden onderling kan verbin-den. Door deze eigenschap helpt de wortel vooral een gemeng-de huid om eenzijdigheid te overwinnen en weer een gezonde balans te hervinden.
De planten in onze producten
Voor de Dr. Hauschka Cosmetica worden wortels uit biologisch-dynamische teelt voorzichtig geëxtraheerd met vloeibare kooldioxide. Het extract wordt opgenomen in jojobaolie. Deze wortelolie wordt gebruikt in:
